İyonya etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
İyonya etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

güzelin gücü.. teoslu anekreon

Aşk, şarap ve erotizm üzerine şiirler yazan Teos'lu şair Anekreon'dan M.Ö 570-485/80 Teos (Sığacık, Seferihisar/ İzmir)

İÇMEK
Kara toprak içer,
Ağaçlar onu içer,
Deniz havayı içer,
Güneş denizi,
Ay da güneşi.
Ne sataşırsınız ey dostlar
Ben içmek isteyince?

bir kadına yazılmış ilk aşk kitabı

M.Ö 7.yüzyıl ortalarında yaşayan Kolophonlu (Değirmendere, İzmir) şair Mimnermos'dan.
İlerleyen yaşlarda, kendisinden çok genç Nanno isimli flütçü bir kıza aşık olan şairin, Nanno'ya aşkını anlattığı şiir kitabı tarihte bir kadına yazılmış ilk aşk kitabı olma özelliğine sahip.
Aşk şiirleri dışında; ihtiyarlığı yeren şiirler de yazan şairin bu şiirlerinden bir örnek;

Ter içinde kaldı tüm bedenim ansızın tarifsiz bir şekilde,
tir tir titriyorum hayranlıkla bakınca akranımın çiçeğine,
güzelliği hoşluğuna denk; ah ne olurdu biraz daha uzun sürse;
oysa kısa vadelidir nadide gençlik
tıpkı bir rüya gibi; elim ve yakışıksız ihtiyarlık ise
öylece asılı durur kafanın üstünde,
menfurdur yüz karası olduğu gibi, meçhul kılar er kişiyi
sarınca kişinin çevresini köstek olur gözlere de zihne de.

iki gün görür hayatında kadın

M.Ö 6.yüzyılda yaşayan, sert ve sivri dili, kimi zaman küfürlü üslubuyla döneminde tanrılardan insanlara her kesimi hicvedip yıldıran, ölümünden sonra bile uyuyan eşek arısı olarak adlandırılan hiciv ustası Efesli Hipponaks'dan;

“İki gün görür hayatında kadın:
Biri evlendiği, öbürü gömüldüğü gün”

''evli bir adamın hayatında
mutlu olduğu iki gün vardır.
Biri, karısıyla evlendiği gün;
diğeri, onun cesedini taşıdığı gün."

Görsel;
Lahit Kapağı, (Ariadne) M.S 2 yy Perge
Antalya Müzesi

altın mı değerli incir mi?

Teos'lu Şair Anonios'dan (Seferihisar, İzmir)
Neyin daha kıymetli olduğunu hala öğrenemeyen insanoğluna binlerce yıl önceden sesleniyor şair Anonios;

Başka şey tutar mı altının yerini
Diyor Pythermos...

Tut ki kapattık bir eve bir kaç kişiyi
Bir sürü altın, bir kilo incirle;
Anlarsın çok geçmeden
İncir mi değerli, altın mı?

Bugün yaşasa ne derdi acaba Anonios; topraktan buğday, patates ve zeytin üretmek yerine; betondan yol, köprü, hava meydanı üretmeyi marifet bilene?

güney iyonyadan söke ovasına zamanda yolculuk

İzmir- Aydın otoyolunda Germencik istikametine rotanızı çevirdiğinizde antik çağda İyonya, günümüzde Söke ovası olarak adlandırılan bölgede, binlerce yıllık bir zaman yolculuğuna çıkarır yol sizi. Yakın tarihimizden uzak geçmişe, şehitlikten Rum köylerine, İyonya'nın merkezi Priene'den doğa harikası Karina'ya... Doğasından tarihine büyüleyici güzellikte bir güzergahtır burası.

Felsefeden sanata, devlet yönetiminden inanç sistemlerine pek çok alanda öncü; doğal güzellikleri ve verimli topraklarıyla her dönem cazibe merkezi olan bir bölgede yaşamanın diyetini, her dönem fazlasıyla ödemiş haliyle bölgenin halkı.

Otoyol çıkışından hemen 3-5 kilometre sonra bu toprağın insanlarının yaşadığı acıların en tazesi anısına yapılmış olan şehitlikte bulursunuz kendinizi. Germencik yakınında yakın tarihimizin onlarca acılı olaylarından sadece biri anısına dikilmiş olan Kanlı Bahçe Anıtında şehitlerimizi anıp, yola öyle devam etmek en doğrusu.

bilge bias ve zarif kenti priene

Söke ovasına hakim sırtlarda on iki İyon kentinden biri; İyon birliğinin merkezi olan içinde helenistik dönemden kalma eserler barındıran küçük ve zarif bir kent uzanır; Priene...

Priene kenti 11. yüzyılda Yunanistan'dan gelen İyonlar tarafından deniz kenarında, Menderes nehrinin Ege denizine döküldüğü alanın yakınlarında kurulan bir liman kenti. Zamanla Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlar denizi doldurmaya başlayınca kentin ilk kurulduğu alandan taşınıp M.Ö 4. yüzyıl ortalarında bugünkü görülen yerde yerleşimin devam ettiği biliniyor. Eski kentin kurulduğu yer ise hala tespit edilebilmiş değil. Menderes nehri denizi doldurmaya devam ettiği için yeni kent de zamanla denizden uzaklaşıp liman kenti olma özelliğini yitirmiş.

İyonyalıların dini merkezleri durumundaki Panionion Priene territoriumu sınırları içinde olunca bu küçük ve mütevazi kent de toplantılara başkanlık etme yetkisine sahip olur. Kuşadası Milli Parkı içindeki Panionion'da Denizlerden gelen İyonyalıların baş tanrıları deniz tanrısı Poseidon adına bir tapınak ve toplantılarının yapıldığı bir tiyatro yer alır.

kimin vergisi daha ağır? geçmişte korsanlar ve günümüzde devlet

İzmir'in Seferihisar ilçesinde yer alan ve on iki İyon kentinden biri olan Teos, kent alanında bulunan yazıtlar açısından en  zengin veriye sahip antik kentlerden biri. Bu yazıtların bazıları, içerikleri ve verdiği ayrıntılar açısından, türleri arasında tek olma özelliğini taşıyor.

Ele geçen yazıtlardan en ilginci ise, Teos'a yapılan bir korsan baskını ve korsanların taleplerini yerine getirebilmek için kent meclisinin aldığı meclis kararını anlatan yazıt.

Yazıtı daha iyi anlayabilmek için, o dönemin siyasi ve coğrafi koşullarına şöyle bir göz atmak gerek. Belki biraz sıkıcı fakat, dönemin güçlü devletleri, politikaları, birlikleri ve kent devletçiklerini okurken; günümüzün güçlü devletleri ve politikaları, ülkelerin oluşturduğu birlikler v.s göz önüne alınırsa, daha bir katlanılır olacaktır okumak kuşkusuz :)

ana tanrıçanın kenti metropolis'ten torbalı'ya


Metropolis, İzmir'in Torbalı ilçesinin beş kilometre kadar güneyinde, M:Ö 3. yüzyılda Büyük İskender'in komutanı Lysimakhos'un adamları tarafından kurulan bir İyon kenti. ''Ana tanrıçanın kenti'' anlamına gelen, ana tanrıçanın '' Metergallesia, Metagallesya'' isminden esinlenilerek Metropolis adını alan kentin bulunduğu sit alanı, yaklaşık iki yüz dönümlük bir araziyi kapsıyor.

Kente adını veren ana tanrıça Kibele'ye, Batı Anadolu'da neolitik çağdan itibaren, mağaralarda, kaya tapınakları ve açık hava tapınağı gibi kayalık doğal alanlarda ibadet edilmiş. Gallesion dağının kuzeyinde, kentten yaklaşık beş kilometre uzaklıkta yer alan iki mağarada yapılan kazılar sonucu  ele geçen 554 pişmiş topraktan heykelciğin 404 tanesinin ana tanrıçaya ait olduğunun saptanması, Kibele'nin tapınım gördüğü alanlar konusundaki tezleri güçlendirmekte. Mağarada çok sayıda aşık kemiğinin bulunması buranın aynı zamanda kehanet merkezi olarak da kullanılmış olduğunu da göstermekte.

tanrıların yargılandığı coğrafyada insanları yargılayamayan ülke


Tarihte yaşanmış kimi olaylar var ki, günümüzde şahit olduklarımızla kıyaslayınca, insana; ''acaba tarihin gerisinde mi yoksa ilerisinde miyiz?'' diye sorgulatıp, kafasını karıştırır. Bu olayların en şaşırtıcılarından biri Anadolu'nun batısında, kıyı Ege'de, İyon kentlerinin en güçlü ve ünlüsü Milet (Didim, Aydın) kentinde yaşanır.

Miletos, Büyük Menderes nehrinin kenarına kurulmuş, geçimini denizler üzerinden sağlayan, M.Ö 7. ve 6. yy'larda gücünün zirvesine ulaşan, Akdeniz, Ege ve Karadeniz sahillerinde doksandan fazla koloni şehri kuran bir liman kenti.

Büyük Menderes Afyon'un Dinar ilçesinde Suçıkan mevkiinden doğup, yaklaşık 550 km'lik bir yol katederek Ege Denizine dökülen, Batı Anadolunun en büyük nehri. Debisi yüksek olan nehir, geçtiği alanlarda verimli ovalara can verirken, bir taraftan da sürekli kıvrımlı yatağının etrafında yer alan kentlerin sınırlarının değişmesine neden olur. Sularına katıp götürdüğü alüvyonlarla, denize döküldüğü noktada denizi doldurarak, kentleri denizden uzaklaştırıp, artan coşkusuyla sık sık su baskınlarına sebep olup, arada bir ürünlere de zarar verir. ''Çalışan Nehir'' der Herodot bu sebeple Büyük Menderes'e.

dünya ışığı görmiyesen ecel teknesinde yüzesen

Geçmişin izlerini tarihi didikleyerek değil toprağı didikleyerek arayan, geçmişe merakı öğrenmek gayesinden çok para kazanmak olan, üzerinde yaşadığı topraklarda kültürel mirası korunacak bir emanet değil, kabını kacağını, taşını toprağını, parasını, sanatını, mezarını yağmalanacak bir ganimet olarak gören insanların hiç de azımsanamayacak oranda olduğu bir toplumun parçası olmaktan hiç bu kadar utanç duymuşluğum olmamıştı Kolophon antik kentini gezerken.

 Smyrna kentinin sonradan eklenmesiyle sayısı on üçe çıkan İyon kentlerinin oluşturduğu bir birlik İyon birliği. Kolophon bu on üç kent içinde deniz kenarında kurulmamış tek kent olma özelliğini taşıyor. Denize uzaklığını telafi etmek amacıyla olsa gerek, yaklaşık on beş km uzağında, deniz kenarına bir liman kenti de kurmuş Kolophonlular. Kıyıdaki Kolophon veya güneydeki Kolophon olarak da adlandırılan Notion kenti, ilerleyen yıllarda Kolophon'un zayıflayıp gücünü kaybetmesi ve bir kısmının bu kente yerleşmesiyle daha çok önem kazanmış.

dünya barış anıtı ve doğançay köyü

Beton binaların arasında yaşamaktan, bir o semt bir bu semt AVM dolaşmaktan bıktınız. Aklınızdaki ''Bu hafta sonu acaba hangi AVM 'de günümü öldürsem?'' sorusuyla karşı karşıyasınız.

Bu dişlilerin arasından kurtulmak, sıkıldığınız beton yığınlarının arasından çıkmaksa arzunuz; size doğayla baş başa olacağınız, yükselen beton binaların hemen arkasına gizlenmiş bir kültürü yaşayabileceğiniz, kentin kültür ve tarihine yeni bir çentik atan farklı bir mekanla tanışacağınız tüm gününüzü dolduracak küçük bir önerim olacak.

Böyle bir günü ben yazmakla bitiremedim, bakalım siz sabredip okuyup bitirebilecek misiniz; buyrun...

para ve imandan bankayı yaratan kent efes

Günümüzde taşınabilir maddi varlıklarımızın ve paralarımızın teminatı olan bankalar devlet güvencesinde iken, geçmiş çağlarda tapınakların, rahiplerin dolayısıyla tanrıların güvencesinde saklanmış.

Para ve iman ne zaman iç içe geçmiştir derseniz, beş bin yıl kadar geriye gitmemiz gerekir. Bu iç içe geçmenin kurumsallaşmasını ise 2600 yıl önce Efes kenti sağlamış.

Mezopotamya'da 4. binden itibaren tapınakların ve rahiplerin ürünlerin depolanması ve korunmasında etkin bir şekilde görev aldıkları anlaşılır. Sümerler'de Ur Şehrinde ele geçen buluntulara göre (3500-3100) halk topraktan elde ettiği üründen ailesine yetecek kadarını ayırıp kalanı tapınağa verir. Ürünlerin fazlası tapınaklarda toplanıp, bunlardan tapınağın ve krallığın ihtiyacı karşılandıktan sonra geri kalanı başka ülkelerle; ülkede olmayan kereste, maden gibi ürünlerle takas yapılır

homeros vadisinde hacı olunur mu?

Bugün hacı oldum, hem de kısa yoldan. Ne otobüse bindim; ne de kilometrelerce yol gittim araçla. Bornova'dan bir kaç yüz metre kentin içinde yürüyerek ilerledikten sonra, nasıl olduğunu bile anlamadan yemyeşil bir vadinin koynunda buluverdim kendimi.

Homeros Vadisinde çok uzun süredir yürümek istememe rağmen bir türlü fırsatını bulamamıştım. Kısmet bugüneymiş ve Biz Bize Yürüyelim sloganıyla yola çıkan ekiple biz bize hacı olmak varmış:) Yürüyüş tamam da, nedir bu hacılık işi derseniz; onun da kerameti Smyrnalı Homeros'ta.

eski çağdan ülkeler arası istemeden öldürmeye bir örnek

Lidya kralı Kroisos'un  M.Ö 546 Pers mağlubiyetinden sonra ülkesi Perslerin eline geçer. Lidya Krallığının hakimiyeti altındaki İyon kent devletleri de teker teker Perslere boyun eğmek zorunda kalırlar.

Pers imparatorları İyon Kent Devletleri üzerindeki kontrollerini kendi atadıkları tiranlar sayesinde sağlarlar. Tiranların yönetimdeki katı tutumları ve Perslerin uyguladıkları ağır vergiler, deniz ticareti yapan gemilere uygulanan baskılar, deniz ticaretiyle geçimini sağlayan kentlerde zaman içinde huzursuzluk ve isyana neden olur.

mitolojide üçlemeler... ana oğul ve kutsal bakire

Mitolojinin en popüler ve ilgi çekici üçlüsüdür belki de; ana, oğul ve bakire kız üçlemesi. Kökenleri ve günümüze kadar isim ve kimlik değiştirerek gelen etkileri de en fazla konuşulup tartışılan üçlüdür Leto, Apollon ve Artemis.

Efsanelerde ''güzel saçlı''olarak tanımlanan Leto, Zeus'la olan birlikteliğinden hamile kalınca, Hera'nın gazabından kaçıp, çocuklarını doğuracağı yer arayışına girer. Apollon'u Delos'ta,  Artemis'i Ortygia'da  doğurduğunu anlatan bir metinin varlığı nedeniyle; Ortygia'nın nerede olduğuna dair farklı tartışmalar ve tezler atılır ortaya. Delos yakınındaki Bıldırcın Adasının Ortygia olduğu iddiaları olsa da, bu pek kabul edilir görünmüyor.

anadoludan kopan bir parça... samos adası

Anadolu'nun batısında Milet kentinin kuzeyinde Mykele Dağının (Dilek Dağı veya Samsun Dağı) doğal uzantısı görünümünde olan Samos (Sisam Adası), Mykele Dağından ayrışması sonucu oluşmuş. Adanın ana karadan ayrıştığı kısmında yer alan Psili Ammos plajından Anadolu'nun Dilek Yarımadasına yani Kuşadası Güzelçamlı'ya uzaklığı yaklaşık 1.5 kilometre. Yani iyi bir yüzücünün rahatlıkla yüzerek ulaşabileceği mesafede.

M.Ö 3. binden itibaren yerleşim gördüğü anlaşılan Samos'da yerli halk İmprassos nehrinin döküldüğü yerde kendilerine ait kült ve inançlarıyla, fazla zengin olmayan bir yaşam sürmüş.

küllerinden doğan tapınak efes artemis

Asırlar içinde ülkelerin biri yok olsa üzerine yenisi kurulup, kentler, kutsal mekanlar, evler harap oldukça üzerine yenisi yapıla gelerek binlerce yıl geçmiş, binlerce yıl da geçerek bu döngü devam edecek.

Efes antik kenti ve bu kentte yer alan Artemis Tapınağının içinde yer aldığı kutsal alan da bu döngüden nasibini alan yerlerden birisi doğal olarak.

Efesliler kentlerinin tanrıçası ve koruyucusu olarak gördüğü Artemis için aynı kutsal alan içinde, her yıkılan kutsal mekanlarının üzerine yenisini inşa ederek, yüzyıllarca sürekliliği sağlamışlar.

yakmayın insanları lebedos'a gönderin!!

Her kent tarih içinde kendisinden bir anı bırakarak geçmişin sayfalarına, ya gömülür ya da taptaze tutularak anıları yaşatılır. Kimi büyüklüğüyle iz bırakır, kimi askeri veya siyasi gücü, tarımsal ya da ticari zenginliğiyle. Kimi ise daha kenti ayaktayken zihinlerde tarih sayfalarının karanlığına, kendi karanlığıyla gömülür. Tıpkı günümüzün Sivas'ı gibi.

Bir kent var hemen yakınlarımızda, İyonya Kentlerinden, her birimizin bir şekilde ya kenarından geçtiği, ya da yakınlarında bir yerde tatil yapmak için geldiği fakat pek çok kişinin fark etmediği. Tıpkı çevresi spot lambalarıyla çevrilmiş ufak bir mumun ışığının fark edilmediği gibi, güçlü ışığıyla göz alan kentlerin gölgesinde silik bir mum ışığı gibi fark edilmeyi bekleyen bir kent.

kendini arayan adam...heraklitos

Büyük Heraklit bilge adam, unvanı ''Karanlık'', öğretileri aydınlığa açılan kapıyı aralayan, bu toprakların yetiştirdiği ölümsüz filozof; bugün önünde bir kez daha saygıyla eğiliyorum!

Heraklit (Herakleitos) yaklaşık olarak M.Ö 640-580 yılları arasında yaşamış Efesli (Ephessos) bir filozof. Kaynaklar Heraklit'in Efesli kral ve rahipler çıkaran aileye mensup bir soylu olduğunu; babası Blyson'dan kendisine kalan, daha sonra çekilerek yerini kardeşine bıraktığı rahipliğin ona ayrıcalıklar sağladığını söylerler.

Arakhne ve sanatını yaşatan örümcek

Anadolu, görünce hayranlık uyandıran el işlemelerinin inceliği, kök boyalı ipliklerle dokunan kilimlerinin güzelliği, kumaşlara işlenen motiflerin zenginliğiyle ün salar da, bunlardan doğan bir hikayesi olmaz mı? Elbette olur..

Arakhne Kolophon'da  (İzmir-Değirmendere) yaşayan Lidya'lı bir kızdır. Güzel olmasına çok güzel bir kızdır ama, güzelliğinden daha büyük bir meziyete daha sahiptir. Kök boyacılığı yapan tüccar İdmon'un güzeli kızı Arakhne el işi yapmakta, kilim dokumakta ve nakış işlemekte o kadar beceriklidir ki; ustalığının üzerine kimse yoktur bulunduğu yörede.